Hoe werkt leverontgifting en welke kruiden/supplementen kun je gebruiken ter ondersteuning?

De lever is een van onze belangrijkste organen en voert honderden verschillende functies uit. Een van die functies is ontgifting. Je lever filtert dag in dag uit allerlei toxinen uit je lichaam en zorgt dat deze afgevoerd kunnen worden via de urine of de ontlasting. Dit ontgiftingsproces wordt ook wel biotransformatie genoemd. Toxinen bestaan uit allerlei toxinen van buitenaf (exogeen) zoals vervuiling, zware metalen, pesticiden, alcohol en medicatie maar ook uit afvalproducten van stoffen die lichaam zelf produceert zoals hormonen (endogeen). 

Verschillende fasen van leverontgifting 

Maar hoe werkt dat precies, ontgifting via de lever? Dat gebeurt in twee verschillende fasen. De derde fase is de laatste fase waar de afvalstoffen het lichaam weer verlaten. Hieronder wordt uitgelegd wat de verschillende fasen inhouden en wat er nodig is om deze fasen te ondersteunen. 

Fase 1 – Hydroxylatie 

Toxinen komen de lever binnen als vet oplosbare deeltjes. Deze worden in fase 1 omgezet tot wateroplosbare deeltjes. Hier zijn ook de cytochroom P450 (CYP450) enzymen bij betrokken. De functie van de CYP450 enzymen is het toevoegen van een bepaalde groep, bijvoorbeeld een hydroxyl-, carboxyl- of een aminogroep door middel van hydrolysereacties (onder invloed van water), oxidatiereacties (onder invloed van zuurstof) of reductie (1). Tijdens deze processen komen vrije radicalen vrij. Wanneer die niet op de juiste manier verder verwerkt worden, kunnen ze mogelijk schade veroorzaken in de cellen. Hierdoor kunnen sommige stoffen zelfs nog toxischer worden dan alvorens ze fase 1 hebben doorlopen!  

Wanneer de eerste fase van ontgifting sneller doorlopen wordt dan de tweede fase, ontstaat er mogelijk een overschot aan vrije radicalen in het lichaam. Als je lichaam dit niet op korte termijn kan oplossen, kan het er voor kiezen deze op te slaan in bijvoorbeeld vetweefsel. Daarnaast kunnen er allerlei klachten ontstaan waaruit blijkt dat je lever niet optimaal functioneert, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, opgeblazen buik en huidklachten. Ook kun je denken aan het niet goed tegen koffie of alcohol kunnen. De lijst van klachten is nog veel langer en heel divers en kan per persoon verschillen. Dit wil je natuurlijk graag voorkomen en is een van de redenen waarom het zo belangrijk is om voldoende antioxidanten binnen te krijgen met de voeding. Antioxidanten – de naam zegt het al – werken beschermend tegen geoxideerde vrije radicalendeeltjes. De lever maakt ook zelf antioxidanten aan om dit proces te ondersteunen.

Fase 2 – Conjugatie 

Afhankelijk van wat voor stof vanuit fase 1 aan fase 2 wordt aangeleverd, worden de afvalstoffen verder geconjugeerd. In deze fase kan de lever kiezen uit een aantal verschillende routes. Deze zijn glutathion conjugatie, acetylering, sulfatie, glycinatie, methylering en glucoronidatie. Zonder al te diep in te gaan op de verschillende systemen, hebben ze allemaal hun eigen stoffen die ze onschadelijk kunnen maken. De routes hebben wel allemaal min of meer dezelfde bouwstoffen nodig om hun werk goed te kunnen doen. 

Aan het einde van deze fase zijn de toxinen onschadelijk gemaakt en kunnen ze worden uitgescheiden in fase 3. 

Fase 3 – Uitscheiding

Deze fase is niet een officiële fase van leverontgifting maar wel cruciaal om te noemen. Het betreft niets anders dan de uitscheiding die vervolgens verloopt via de urine of de ontlasting. Dat is de laatste fase voordat je lichaam de toxinen weer volledig heeft uitgescheiden. Je begrijpt nu waarschijnlijk nog beter waarom het zo belangrijk is dat de uitscheiding via deze wegen (nieren en spijsvertering) op een vlotte manier verloopt. Heb je bijvoorbeeld veel last van obstipatie, dan blijven de toxinen langer in de darm zitten dan wenselijk is. Een extra reden om er wat aan te doen als je hier regelmatig last van hebt. Een gezonde stoelgang begint weer vooraan bij een gezond voedingspatroon en voldoende water drinken.

Welke nutriënten, kruiden en supplementen kun je inzetten voor leverontgifting?

Het kan per persoon nogal verschillen in hoeverre de enzymen wel of niet optimaal werken. Voor een groot deel is dit bepaald door genetische expressie. Daarnaast kun je je lever teveel belasten met exogene stoffen. Misschien gebruik je medicatie, antibiotica, de pil of woon je op een plek met veel luchtvervuiling. Ook kan het zijn dat je lever simpelweg niet voldoende bouwstoffen heeft om de enzymen aan te maken. Het goede nieuws is dat je aan dat laatste dus wel degelijk iets kunt doen! Er zijn studies die uitwijzen dat voedingsmiddelen en fytonutriënten de activiteit van bepaalde CYP groepen kunnen verhogen of verlagen wat belangrijk is voor fase 1 (1).

Daarnaast kun je ook de bouwstoffen voor fase 2 binnenkrijgen via goede voeding. Nutriënten die je lever nodig heeft om fase 1 optimaal te laten verlopen zijn: het mineraal magnesium, diverse B vitaminen, vitamine C, vitamine E, diverse sporenelementen zoals selenium, zink koper en molybdeen. Ook choline en quercetine zijn van belang. Voor fase 2 geldt ook dat het diverse B vitaminen nodig heeft, net zoals magnesium en sporen elementen (2). Ook zijn zwavelhoudende aminozuren (bijvoorbeeld methionine en cysteine) cruciaal voor deze fase omdat deze worden gebruikt als bouwstoffen bij de leverontgifting. 

De lever maakt ook een aantal antioxidant enzymen aan, waarvan de belangrijkste glutathion perioxidase, SOD en catalase. Met name glutathion is een zeer belangrijke omdat het zoveel verschillende functies heeft omtrent ontgiften en reparatie van geoxideerde deeltjes (2). 

Nu vraag je je misschien af welke nutriënten, kruiden of supplementen voor jou het meest relevant zijn en het beste werken. Helaas is dat niet zo makkelijk te zeggen. Bij verse, échte voeding heeft iedereen baat. Qua kruiden en supplementen is het ook voelen wat past bij jou en uitproberen. Het één werkt nou eenmaal beter bij de een dan bij de ander. 

Voeding

De allerbeste manier om je lever te ondersteunen is door middel van goede voeding. Om te eten voor je lever kun je de volgende voedingsmiddelen toevoegen aan je dieet: 

• Cholinerijke voeding: zit voornamelijk in eieren, vlees, vis en zuivelproducten.
• Bittere groenten zoals spruitjes, rucola, witlof, radicchio. 
• Broccoli, broccolikiemen, boerenkool, bloemkool etc. door de zwavelverbindingen. 
• Zeegroenten, doordat ze rijk zijn aan mineralen en sporenelementen die je lever gebruikt bij de opbouw van enzymen. 
• Artisjokken 
• Omega 3 bronnen
• Voeding rijk aan glutathion zoals asperges, avocado, walnoten, okra’s.
• Voeding rijk aan chlorofyl: staat erom bekend onder andere zware metalen aan zich te binden en zorgt voor verhoging van glutathion. In alle groene groenten (hoe groener hoe beter!), maar ook in bijvoorbeeld chlorella en spirulina. 
• Voeding rijk aan vitamine B1, B2, B3, B5, B6. Gelukkig zitten die in heel erg veel voedingsmiddelen, echter maar in beperkte hoeveelheden. Ga dus voor variatie!

Toch kan het zo zijn dat je iets extra’s wilt inzetten om je lever op een beetje op weg te helpen. Dan kun je denken aan bepaalde kruiden of supplementen.

Kruiden

Mariadistel

Hét leverkruid is mariadistel (Silybum marianum). Dit kruid heeft een regenererende werking (3) en is een van de weinige kruiden die celvernieuwing kan stimuleren in de lever. Daarnaast heeft het een sterke antioxidant werking. Bij een tekort aan glutathion kan dit kruid die werking gedeeltelijk opvangen. Om te benadrukken hoe krachtig mariadistel kan werken, wordt de inhoudsstof silibinine toegepast bij intoxicatie door de groene knolamaniet (4)(5). Dit is één van de giftigste paddestoelen ter wereld. De gebruikte delen van de plant zijn vooral de zaden. Je kunt mariadistel het beste als tinctuur gebruiken of in de vorm van een extract.

Artisjok 

Artisjok (Cynara scolymus) als voedingsmiddel is goed voor je lever maar ook het blad en de bloemen hebben een medicinale werking. Het stimuleert de algemene leverfunctie en ondersteunt de leverreiniging (3). Dit kruid kun je gebruiken als extract of je kunt er thee van zetten. 

Paardenbloem

Paardenbloem (Taraxacum officinale) is een andere bekende onder de leverkruiden. Het bevordert de leverfunctie doordat het veel bitterstoffen bevat. Tevens heeft het een antioxidant werking (3). Best te gebruiken als tinctuur of als (wortel)extract.

Note: gebruik je medicatie? Check altijd met een professional of er interacties zijn met de kruiden die je wilt gebruiken. 

Supplementen 

Er is een heel scala aan supplementen op de markt die je lever ondersteunen. Als je op zoek bent naar een aanvulling dan kun je denken aan suppletie met een van de volgende inhoudsstoffen. 

Broccoli extract

Een van de meest onderzochte bioactieve stoffen in broccoli is sulforafaan. Sulforafaan staat bekend om vele eigenschappen waaronder het verbeteren van de leverwerking en de antioxidant werking. Feitelijk zit er geen sulforafaan in broccoli maar een voorloper daarvan, namelijk glucorafanine. In combinatie met het enzym myrosinase – dat van nature ook voorkomt in broccoli – kan het worden omgezet in sulforafaan (6). Japanse onderzoekers hebben onderzocht dat broccoli(-extract) zorgt voor een toename in glutathion-S-transferase (7). Dit is een van de ontgiftingsenzymen die je lever gebruikt in fase 2. Broccoli-extract is ook werkzaam bij mensen met een niet-alcoholische leververvetting. Het zou zorgen voor een verbeterde leverwerking en lagere serumwaarden van bepaalde enzymen waaronder AST en ALT (deze zijn vaak verhoogd bij leverproblematiek) (7). Lees meer over leververvetting in ons andere blog. 

Choline 

Choline komt met name voor in dierlijke producten. Wanneer je vegetariër bent of vegan eet, krijg je hier mogelijk niet zo veel van binnen. Choline draagt bij aan een normale vetstofwisseling en helpt bij de afvoer van vetten uit de lever. Mensen die een tekort ontwikkelen aan choline hebben onder andere een hogere kans op niet-alcoholische leververvetting. Hoewel choline niet een directe invloed uitoefent op de ontgifting, is het toch erg belangrijk hier voldoende van binnen te krijgen. Het is een cruciaal ingrediënt voor een optimale leverwerking. 

Kurkuma 

Kurkuma, of beter gezegd de werkzame stof in kurkuma curcumine, is goed voor de spijsvertering en de lever. Daarnaast staat het bekend om de antioxidant werking. Ook heeft het een beschermende werking voor de lever en helpt het bij de ontgifting (3). Ook zou het zorgen voor hogere glutathion levels in het lichaam (8). 

N-Acetyl-L-Cysteine

Oftewel kortweg NAC. Dit is een synthetische vorm van L-cysteine, een zwavelhoudend aminozuur. NAC stimuleert de biosynthese van glutathion, bevordert ontgifting en heeft een sterke antioxidant werking (9). Ook helpt het toxische stoffen te neutraliseren (10). 

Tot slot: leverontgifting door middel van detox gezond of niet? 

Tegenwoordig is lees je regelmatig dat detoxen goed zou zijn voor je lever. Detoxen kan op verschillende manieren: via sapkuurtjes, door te vasten of door het gebruik van bepaalde kruiden(supplementen). Deze methoden kunnen een heftige uitwerking hebben op je lichaam. Dat komt omdat ze fase 1 ontgifting stimuleren maar fase 2 niet. Zoals je hebt kunnen lezen is dat dus niet ideaal en kan je lever het dus extra zwaar te verduren krijgen. Mocht het zo zijn dat jouw leverontgifting niet optimaal werkt dan zou het zo kunnen zijn dat je je lijf meer kwaad dan goed doet. Het is dus van belang ervoor de te zorgen dat je lichaam voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt zodat je lever optimaal zijn werk kan doen, met name ook voor de fase 2 ontgifting.

Bronnen:

1. R. E. Hodges, D. M. Minich, 2015, Modulation of Metabolic Detoxification Pathways Using Foods and Food-Derived Components: A Scientific Review with Clinical Application, DOI: 10.1155/2015/760689
2. https://rinekedijkinga.nl/weetjes/lever-ontgifting.html 
3. G. Verhelst, 2019, Groot Handboek Geneeskrachtige planten
4. Kathy T. Vo et al, 2017, Amanita phalloides Mushroom Poisonings, DOI: 10.15585/mmwr.mm6621a1
5. https://clinicaltrials.gov/study/NCT00915681 
6. Jed W. Fahey, 2015, Sulforaphane Bioavailability from Glucoraphanin-Rich Broccoli: Control by Active Endogenous Myrosinase, DOI: 10.1371/journal.pone.0140963
7. https://www.voedingsgeneeskunde.nl/webartikelen/broccoli-ondersteunt-lever-en-ontgifting#:~:text=Extract%20van%20broccoli%20heeft%20een,hoge%20dosis%20van%20glucorafanine%20bevatte. 
8. S. Biswas, 2005, Curcumin induces glutathione biosynthesis and inhibits NF-kappaB activation and interleukin-8 release in alveolar epithelial cells: mechanism of free radical scavenging activity, DOI: 10.1089/ars.2005.7.32
9. V. Mokhtari, 2017, A Review on Various Uses of N-Acetyl Cysteine, 10.22074/cellj.2016.4872
10. https://www.sohf.nl/blog/n-acetyl-l-cysteine-krachtige-antioxidant-met-talrijke-gezondheidsvoordelen