Orthorexia: hoe Sociale Media eetstoornissen bevorderen

Als diëtiste maak ik me zorgen over de impact van sociale media op de geestelijke en fysieke gezondheid van de mensen, vooral de jongeren en andere kwetsbare groepen. Dit artikel gaat over hoe sociale media onze gezondheid kunnen schaden.

Valse specialisten (op Social Media)

Een van de gevaren van moderne media is de opkomst van een enorm aantal “specialisten” op het gebied van voeding.

Ook in de “echte” wereld is het al lastig om erachter te komen wie nou professioneel voedingsadvies kan geven. Het verschil tussen titels als diëtist, gewichtsconsulent, voedingstherapeut en voedingscoach kent niet iedereen.

En in de virtuele wereld kan letterlijk iedereen advies geven. Hier is bijvoorbeeld een beschrijving van de dagelijkse voeding van een jonge vrouw die geen opleiding in voeding heeft, maar wel 775.000 volgers heeft op Instagram (in dit artikel heb ik besloten om geen namen te noemen):

“Ik begin mijn dag met een liter water met uitgeperste citroen. Ik drink dit 30 minuten na het wakker worden. Dan eet ik een eetlepel biologische zwarte melasse (melasse is een bijproduct van de suikerverwerking, een dikke siroop). Daarna maak ik een groene smoothie van 1,5 liter en drink ik daar de hele ochtend van. Als lunch eet ik meestal een monofruit, 4-5 mango’s bijvoorbeeld, of een grote salade van verse groenten. Als avondeten heb ik weer een rauw gerecht of soms een warm veganistisch gerecht met veel groenten.

Op haar website deelt dezelfde persoon “handige tips” met haar volgers. Zo kan volgens haar eiwit worden gehaald uit moerbeien of spinazie. Dat is natuurlijk onzin:  100 g moerbei bevat maar 1 g eiwit en 100 g spinazie bevat maar 3 g eiwit. Je moet dus minimaal 5 kg moerbeien of 1.5-2 kg spinazie per dag eten om de juiste hoeveelheid eiwit binnen te krijgen!

Uit de commentaren van de volgers blijkt echter dat duizenden mensen de “nuttige adviezen” van deze dame volgen.

Een laag zelfbeeld en de invloed van Social Media

Sociale media vertekenen de werkelijkheid. Voorheen zagen we extreem slanke modellen met een ideale huid in prachtige dure kleren alleen op tv en in tijdschriften. Nu zien we ze de hele tijd op onze mobiele telefoon. Er zijn geen grenzen in de virtuele wereld. Er zijn wel filters en apps die jouw uiterlijk kunnen “verbeteren”.

Nog niet zo lang geleden deden Amerikaanse wetenschappers een onderzoek naar de impact van sociale media op het gevoel van eigenwaarde. De conclusie? Deelnemers aan de enquête die veel tijd op sociale media doorbrachten, hadden tweeënhalf keer meer kans op een laag zelfbeeld dan hun leeftijdsgenoten die minder tijd op sociale media doorbrachten. Ze maakten zich vooral grote zorgen over hun lichaam en voeding.

Waarom ik me hier druk over maak? Een laag zelfbeeld kan naast het ontwikkelen van depressie (of depressie-achtige klachten) tot een eetstoornis leden. Eetstoornissen op hun beurt kunnen leiden tot ernstige lichamelijke, psychische en sociale problemen. Naar schatting sterft 6% tot 10% van de mensen met een eetstoornis door ondervoeding of zelfmoord. Dit is het hoogste sterftecijfer van alle psychische aandoeningen. Het ontstaan van orthorexia, een relatief nieuwe eetstoornis, is in mijn ogen te danken aan sociale media. Lees hieronder meer.

Wat is orthorexia

Orthorexia is een eetstoornis die wordt gekenmerkt door een manisch verlangen om alleen “gezond” of “puur” voedsel te eten.

Orthorexia werd voor het eerst beschreven in 1997, maar is pas recentelijk een echt wijdverbreid fenomeen geworden. Persoonlijk geef ik voornamelijk sociale media en het gebrek aan censuur op internet de schuld voor de wereldwijde verspreiding van orthorexia.

Alleen gezond eten is natuurlijk goed. Alleen hebben slachtoffers van orthorexia heel specifieke ideeën over wat gezonde voeding is. Het leven van mensen met orthorexia draait letterlijk om het eten. De tekenen/symptomen van orthorexia zijn:

• Dwangmatige controle van ingrediëntenlijsten op de voedingsetiketten;
• Toenemende bezorgdheid over de kwaliteit van ingrediënten;
• Steeds meer voedselgroepen schrappen (bij voorbeeld: geen suiker meer, geen koolhydraten meer, geen zuivel meer, geen dierlijke producten meer, of geen bewerkte voedingsmiddelen);
• Een onvermogen om iets anders te eten dan een kleine groep voedingsmiddelen die als ‘gezond’ of ‘puur’ worden beschouwd;
• Ongewone interesse in wat anderen eten;
• Uren per dag nadenken over wat je gaat eten voor het volgende eetmoment;
• Hoge niveaus van angst vertonen wanneer ‘puur’ of ‘gezond’ voedsel niet beschikbaar is;
• Uiteten en feestjes vermijden omdat je niet wil eten wat door andere mensen klaargemaakt is;
• Obsessief volgen van blogs over voeding en ‘gezonde levensstijl’ op sociale media.

Mensen met orthorexia kunnen al dan niet zorgen over hun lichaamsbeeld hebben. Het verschil met anorexia is dat mensen met orthorexia niet zo zeer bang zijn om aan te komen, maar dat ze bang zijn om iets te eten wat niet “puur” genoeg is.

Er zijn veel bloggers die zelf de diagnose orthorexia verdienen en die bovendien anderen duwen in de richting van orthorexia (ze doen het vaak niet bewust natuurlijk maar de schade wordt hierdoor niet kleiner). Deze bloggers vormen een serieus gevaar voor de mensen die door de leeftijd (pubers) of andere factoren (gebrek aan vrienden, onzekerheid) extra vatbaar zijn voor de externe invloed.

Hoe voorkom je dat je zelf een stoornis als orthorexia inglijdt door sociale media?

1. Ten eerste, beperk de tijd die je doorbrengt op sociale media. Ga in de echte wereld met de mensen praten.
2. Ten tweede, wees kritisch ten opzichte van alle informatie die je leest.
3. Heb je vragen over voeding? Ga naar een diëtist en stel al jouw vragen direct.
4. Vermoed je orthorexia of een andere eetstoornis bij jezelf? Zoek hulp in de echte wereld!

Heb je vragen, stel ze in de reacties hieronder!