“Antioxidant” is een populair woord. Wat het woord precies betekent, is echter niet voor iedereen duidelijk. In deze blog vertel ik wat het precies is, een antioxidant. Er komen veel chemische termen voor in deze blog. We kunnen er helaas niet onderuit als we echt willen begrijpen wat antioxidanten zijn. Maar! Na het lezen van deze blog weet je voor altijd heel goed wat het nou precies is, een antioxidant. En je laat je niets meer wijsmaken door etiketten en artikelen waar het woord “antioxidant” wordt gebruikt zonder nader toelichting.
Wat is een vrije radicaal?
Om te begrijpen wat een antioxidant is, moet je eerst begrijpen wat een vrije radicaal is. Vrije radicalen worden soms gevormd in het lichaam tijdens normale stofwisselingsprocessen, bijvoorbeeld na het sporten. Ze kunnen ook van buitenaf het lichaam binnendringen, bijvoorbeeld als gevolg van blootstelling aan straling (zon, röntgenstraling), milieuvervuiling, roken, consumptie van schadelijk voedsel en alcohol.
Een vrije radicaal is een atoom (of een groep atomen) met ten minste één ongepaard elektron in de buitenste schil. Elektronen zonder paar zijn onstabiel en zeer reactief. Een vrije radicaal “steelt” een elektron van een naburig molecuul, en het resultaat wordt een nieuwe vrije radicaal gevormd. Deze nieuwe radicaal “steelt” dan opnieuw een elektron van weer een ander molecuul. Er treedt een kettingreactie op die, als deze niet gecontroleerd wordt door het antioxidantafweersysteem, kan leiden tot oxidatieve schade. Vrije radicalen spelen een essentiële rol bij het beschadigen van vitale biologische systemen. Ze worden verantwoordelijk geacht voor het verouderingsproces en het optreden van heel veel ziekten.
Wat zijn antioxidanten?
Een oxidant is een chemische verbinding die andere verbindingen oxideert.
Oxidatieve stress treedt op wanneer de productie van oxidanten en vrije radicalen het vermogen van het lichaam om ze te neutraliseren overschrijdt.
Een antioxidant is elke stof die de oxidatie aanzienlijk vertraagt. Dit is de algemene naam voor alle elementen van het zogenaamde antioxidantafweersysteem, dat verantwoordelijk is voor het beschermen van cellen tegen oxidatieve stress.
Een aanval door vrije radicalen kan celmembranen (de structuren die de inhoud van een cel scheiden van de buitenomgeving) beschadigen en daardoor het transport van stoffen van en naar cellen belemmeren. Vrije radicalen kunnen ook DNA, RNA en eiwitten beschadigen, wat bijdraagt aan het ontstaan en de ontwikkeling van ziekten. Door een van hun elektronen af te staan, kunnen antioxidanten vrije radicalen neutraliseren en de kettingreactie stoppen.
Onder normale omstandigheden gaat het antioxidantenafweersysteem in het menselijk lichaam gemakkelijk om met vrije radicalen. Het lichaam maakt verschillende antioxidant-enzymen (enzymen zijn stoffen die specifieke chemische reacties in of buiten de cel kunnen laten verlopen) aan die vrije radicalen neutraliseren. De juiste werking van deze enzymen is afhankelijk van de mineralen selenium, koper, mangaan en zink. Daarnaast gebruikt het lichaam vitamines die op zichzelf als antioxidanten kunnen fungeren: vitamine C, vitamine E en vitamine B2. Alle bovengenoemde mineralen en vitamines maken deel uit van het zogenaamde primaire antioxidantafweersysteem. Voor een optimale werking van het antioxidantensysteem is een dagelijkse inname van al deze bovengenoemde elementen uit de voeding noodzakelijk!
Het is belangrijk om op te merken dat alleen de hoeveelheid antioxidanten (in een supplement of in voeding) niets zegt over de gezondheidsvoordelen. Antioxidanten hebben de neiging om synergetisch (dat wil zeggen samen) met andere stoffen te werken. Daarom is het beter om ze uit een verscheidenheid aan voedingsmiddelen te halen dan uit een pot met het label ‘antioxidanten’.
Polyfenolen
Naast bovengenoemde vitaminen en mineralen, vertonen polyfenolen (chemische verbindingen in planten) antioxidant eigenschappen. Bijvoorbeeld de polyfenolen lycopeen en bèta-caroteen (beiden behoren tot de categorie carotenoïden) zijn uitvoerig bestudeerd en hun antioxidant werking is goed bewezen. Voor tientallen of zelfs misschien honderden andere polyfenolen is dat (nog) niet het geval. Het probleem met het onderzoek naar eigenschappen van polyfenolen is namelijk dat als een stof een antioxidant werking vertoont in een reageerbuisje, dat niet betekent dat detzelfde werking in het menselijk lichaam zal optreden. In ons lichaam werken vaak voedingsstoffen samen die we via het eten naar binnen krijgen.
Daarom ook het advies die je vast vaker hebt gehoord: eet gevarieerd en eet dagelijks verschillende soorten groente en fruit.
Geef een antwoord