Zijn microbioom en microbiota hetzelfde? En wat is het precies? En kun je jouw microbioom beïnvloeden door bepaalde voedingsmiddelen te eten? Of door probiotica te slikken? In deze blog vind je de antwoorden.
Wat het is, microbioom
De microbioom definitie in de biologie verwijst naar de micro-organismen (microben, oftewel bacteriën, gisten en virussen) en hun genen, terwijl de microbiota alleen verwijst naar de microben zelf. Dus niet naar de genen. En dat is het verschil. De termen worden vaak als synoniemen door elkaar gebruikt. Darmflora is een ander synoniem. In deze blog kies ik om de term microbioom te gebruiken. En ik ga het hebben over het microbioom van het maag-darmkanaal, voornamelijk de dikke darm. De belangrijkste functies van het microbioom zijn de bescherming tegen ziekteverwekkers en de vertering van vezels.
Het gaat om balans
Elk persoon heeft een volledig uniek netwerk van microbioom dat wordt bepaald door iemands DNA. Een persoon wordt voor het eerst blootgesteld aan micro-organismen als baby: tijdens de bevalling in het geboortekanaal en via de moedermelk. Aan welke micro-organismen het kind precies wordt blootgesteld, hangt af van de soort micro-organismen die bij de moeder worden aangetroffen. Later kunnen blootstelling aan de omgeving en het eten van voedsel iemands microbioom veranderen. Dat kan goed of slecht uitpakken. Het kan gunstig voor de gezondheid zijn. Of het kan juist een groter risico op ziekte te geven.
Wij mensen hebben inwendig beide microben in ons lichaam. De gunstige en de potentieel schadelijke microben. Om het microbioom goed voor je te laten werken moet er een juiste balans zijn. De gezonde soorten microben moeten de ziekmakende soorten domineren. Verstoring in het evenwicht wordt veroorzaakt door o.a. infectieziekten, bepaalde diëten of het langdurig gebruik van antibiotica. Als gevolg hiervan wordt het lichaam vatbaarder voor ziekten.
Er is tegenwoordig veel belangstelling voor het microbioom vanuit de wetenschap. Er zijn verbanden gevonden tussen de samenstelling van het microbioom en aandoeningen zoals darmziekten en overgewicht. Het is echter nog onduidelijk hoe deze bevindingen naar de praktijk vertaald kunnen worden. Wel is duidelijk dat een vezelrijk, op planten-gebaseerd dieet zorgt voor een gezond microbioom. Mensen die grotendeels of volledig vegetarisch eten zijn ook over het algemeen gezonder. En heeft dat te maken met het microbioom? Waarschijnlijk wel. Want het microbioom speelt een belangrijke rol in jouw gezondheid.
Wat bekend is: microbiota stimuleren het immuunsysteem, breken potentieel giftige voedingsbestanddelen af en synthetiseren bepaalde micronutrienten, bijvoorbeeld vitamine K.
Kan voeding iemands microbioom beïnvloeden?
Naast familiegenen, omgeving en medicijngebruik, speelt voeding een grote rol bij het bepalen welke soorten microben in de dikke darm leven. Vooral een vezelrijk dieet heeft invloed op het type en de hoeveelheid microorganismen in de darmen.
Voedingsvezels kunnen alleen worden afgebroken en gefermenteerd door enzymen uit de microben die in de dikke darm leven. Bij fermentatie komen korteketenvetzuren (Engelse afkorting SCFA) vrij. Dit verlaagt de zuurgraad van de dikke darm. Dit op zijn beurt bepaalt welk type microbiota aanwezig is. Deze moeten kunnen overleven in zo’n zure omgeving. De lagere pH beperkt namelijk de groei van schadelijke bacteriën zoals Clostridium difficile.
Prebiotica
Voedingsmiddelen die een verhoogd SCFA-gehalte ondersteunen, zijn onverteerbare koolhydraten en vezels. Deze vezels worden soms prebiotica genoemd. Ze voeden onze heilzame microben. Hoewel er supplementen zijn die prebiotische vezels bevatten, zijn er veel gezonde voedingsmiddelen die van nature prebiotica bevatten. Dat zijn alle soorten fruit, groenten, bonen en volle granen zoals tarwe, haver en gerst. Allemaal goede bronnen van prebiotische vezels. De hoogste hoeveelheden worden gevonden in knoflook, uien, prei, asperges, aardpeer, en in bananen.
Houd er rekening mee dat een hoge inname van prebiotisch voedsel, vooral als het plotseling wordt geïntroduceerd, de gasproductie (flatulentie) en een opgeblazen gevoel kan veroorzaken. Personen met gevoelige darmen (bijvoorbeeld mensen met het prikkelbare darm syndroom) moeten deze voedingsmiddelen in kleine hoeveelheden introduceren om eerst eigen tolerantie te beoordelen. Bij voortgezet gebruik zal de tolerantie verbeteren, en dus krijg je minder onaangename bijwerkingen zoals gasproductie.
Probiotica
Probiotische voedingsmiddelen bevatten heilzame levende bacteriën die iemands microbioom verder kunnen veranderen. Voorbeelden zijn gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kefir, yoghurt, ingemaakte groenten, tempé, kombuchathee en miso. Het is echter niet duidelijk hoeveel van de bacteriën die deze voedingsmiddelen bevatten, ook echt de dikke darm bereiken.
Er zijn veel verschillende soorten probiotica te koop in de vorm van een supplement. De meeste horen tot de lactobacillen of bifidobacteriën. De bacteriën moeten levend zijn, en in voldoende grote hoeveelheden in een product aanwezig zijn om überhaupt een effect te kunnen hebben. Veel gezondheidsclaims die aanvankelijk op probiotische supplementen stonden, staan er nu niet meer op. Ze zijn niet meer toegestaan, omdat het effect van probiotica niet wetenschappelijk bewezen is. Ze kunnen echter wel het evenwicht van het microbioom verstoren. Daarom wordt niet aangeraden om zonder advies van de huisarts of een andere specialist probiotica te slikken.
De conclusie
Een gezond microbioom zorgt voor betere gezondheid. De exacte samenstelling van het microbioom wordt, naast erfelijke factoren en medicatie ook bepaald door wat we eten. De wetenschappers zijn nog voorzichtig met betrekking tot het geven van concrete voedingsadviezen. Wel zien ze een positief verband tussen een plantaardig eetpatroon en een gunstige microbioom. Vezelrijke voedingsmiddelen (groente, fruit, noten, volkoren granen) zijn de basis voor een gezondmicrobioom.
Geef een antwoord