100% natuurlijke huidverzorging is een enorme hype. Voor een deel komt dat voort uit de hang naar écht natuurlijk en puur, en voor een deel komt dat voort uit de gedachte dat 100% natuurlijk veel beter is dan gesynthetiseerd.
Ik heb nieuws voor je.
Allergenen definitie
Om dit artikel goed te begrijpen, licht ik eerst het woord allergenen toe. Ik deel dat in twee zwaartes in:
- Contactallergenen: dit zijn stoffen die huidreacties kunnen veroorzaken bij direct huidcontact
- Sensibiliserende stoffen: stoffen die bij herhaald contact je huid gevoelig kunnen maken, wat op termijn kan leiden tot eczeem of jeuk.
Contactallergie en sensibilisatie liggen op de loer en het is slim om te weten waar je mee bezig bent als je graag natuurlijke producten met een geurtje gebruikt. Met name sensibilisatie is echt een stille sluiper: jarenlang gaat het goed, en ‘ineens’ heb je eczeem. En geen idee waar het vandaan komt, probeer dan maar eens het verband te leggen met jarenlang gebruik van een bepaald verzorgingsproduct. En etherische oliën bevatten natuurlijke geurstoffen die van nature allergenen kunnen zijn, vooral als ze oxideren of in hoge concentraties worden gebruikt.
Vergis je niet: op een dag stapel je al met al flink wat geparfumeerde producten (zeep, shampoo, conditioner, haargel, douchegel, bodylotion, deodorant, make-up remover, serum, gezichtscrème, handcrème, of gewoon parfum natuurlijk).
Flinke stijging van mensen die gevoelig zijn voor geurallergenen
Er wordt al jarenlang epidemiologisch onderzoek uitgevoerd en hiervan zijn de resultaten binnen Europa met elkaar vergeleken. En de resultaten zijn niet mals:
Ongeveer 5% van de Europeanen heeft een contactallergie voor geurstoffen
Er zijn risicogroepen, zoals mensen die gevoelig zijn voor eczeem, of die veel cosmetica en verzorgingsproducten gebruiken voor zichzelf maar ook beroepsmatig (denk aan kappers en visagisten). In deze risicogroepen heeft zo’n 10% van de mensen een contactallergie voor geurstoffen. Bekendere triggers zijn bijvoorbeeld limonene, linalool en eugenol.
Als de regelgeving níet zou worden aangepast, dan zouden het aantal mensen met contactallergie in rap tempo nog veel verder stijgen. Een logische reden is natuurlijk dat veel allergenen ‘verborgen’ zijn voor de consument onder de naam ‘parfum’ op etiketten. Maar er is een veel zorgwekkender reden voor deze aanzienlijke toename:
de snelle opmars van natuurlijke producten
Hele nieuwe generaties zijn ervan overtuigd dat 100% natuurlijk heel veel gezonder is dan synthetisch. Maar ook deze 100% natuurlijke producten worden geparfumeerd. Om precies te zijn: met etherische oliën. Jawel, die bomvol allergenen zitten en die vooral het risico op langzame sensibilisatie verhogen, vooral bij herhaald gebruik. En dan kópen we die producten niet alleen, we máken ze ook graag zelf!
De DIY-generatie op social media is ongekend populair en deelt duizenden tips voor het maken van lekkere huidolie, fijne zeep, shampoo- en conditionerbars, crèmes en bodybutters.
En hoe goed bedoeld het ongetwijfeld allemaal is, in al deze DIY-producten wordt gretig gebruik gemaakt van de toevoeging van ‘enkele druppels van jouw favoriete etherische olie’.
En daar wil ik nu dus toch iets over kwijt:
dit is níet ongevaarlijk voor je gezondheid!
Voordat je dit las, stond je er wellicht niet echt bij stil, maar nu zal het je niet verbazen dat de toename van geurallergieën meer en meer voorkomt onder jongeren. Dat is ook niet zo gek, met verslavend leuke winkeltjes als Lush en de grote DIY-influencers. Etherische olie is echt geen snoepgoed voor je huid.
“Natuurlijk” betekent niet automatisch “veilig” of “allergievrij”, en etherische oliën zijn daar een duidelijk voorbeeld van.
Waarom zijn natuurlijke producten / etherische oliën risicovol?
Etherische oliën bevatten honderden geur- en plantenstoffen, veel daarvan zijn sterk geurend én chemisch actief. Op zichzelf zijn ze niet per se slecht, maar:
- ze oxideren snel (bijvoorbeeld als de olie ouder wordt of in contact komt met lucht).
- geoxideerde versies zijn veel sterker allergene stoffen dan verse olie.
- ze worden vaak in hoge concentraties gebruikt, zowel in natuurlijke verzorgingsproducten die je kunt kopen als in recepten voor DIY-producten.
- je stapelt er ongemerkt een flink aantal per dag als je meerdere verzorgingsproducten gebruikt, waardoor de toegestane concentratie per product weliswaar klopt, maar de optelsom al snel niet meer.
Stel dat je elke dag een natuurlijke bodylotion gebruikt met lavendelolie en citroengras: dat zijn populaire etherische oliën met meerdere geurstoffen die op de allergenenlijst staan. Door dagelijks gebruik kan je huid op langere termijn langzaam gesensibiliseerd raken. En dat gebeurt vaak zonder directe signalen, totdat het “opeens” niet meer gaat.
Wat is langzame sensibilisatie precies?
- Sensibilisatie betekent: je lichaam wordt langzaam gevoelig voor een stof.
- Bij herhaald contact (bijvoorbeeld dagelijks een crème of olie met etherische oliën) kan je immuunsysteem de stof als “vijand” gaan zien. Dit merk je niet. Soms gaan er jaren overheen.
- Na verloop van tijd kun je dan een contactallergie ontwikkelen: je huid reageert met roodheid, jeuk, blaasjes, of eczeem, elke keer wanneer je opnieuw met de stof in aanraking komt.
⚠️ Sensibilisatie is meestal onomkeerbaar -> je blijft dus allergisch.
Merk je zelf iets van langzame sensibilisatie?
Het korte antwoord: nee. Het is een sluipend proces en de klachten ontstaan vaak pas na weken, maanden of jaren van herhaald (probleemloos) gebruik. Wat gebeurt er dan bij sensibilisatie:
Fase 1: de stille fase (sensibilisatie zonder symptomen):
- Je gebruikt een (of meerdere) producten met etherische oliën regelmatig.
- Je immuunsysteem herkent een bepaalde geurstof al als “vreemd” maar jij hebt nog geen enkel signaal.
- Je merkt niets: geen jeuk, geen roodheid, geen enkele vorm van irritatie.
- Dit gaat maanden tot jaren goed.
Fase 2: de activatiefase (plotseling klachten bij contact):
- Uit het niets krijg je jeuk, roodheid, eczeem of zelfs blaasjes. Dit gebeurt ‘ineens’ elke keer als je in aanraking komt met een product met de boosdoener allergeen,
- Dat gebeurt zelfs al heb je het product jarenlang zonder enig probleem gebruikt.
- Zelfs minimale hoeveelheden van de stof zijn dan al voldoende om een allergische reactie uit te lokken.
❗️ Vanaf dat moment blijf je levenslang allergisch voor die stof.
Maar, hoe kan het het dan tóch opmerken als gebruiker? Niet zo goed helaas. Je kan wel letten op vroege signalen, vooral bij producten die je vaak gebruikt. Vroege tekenen van allergie kunnen zijn:
- lichte jeuk na gebruik van een product (negeer het dan niet, maar bekijk de ingrediënten)
- rode plekjes
- droge of schrale huid
- branderig gevoel of tinteling
- verergering van bestaande eczeem of huiduitslag
🚩 Als je merkt dat je huid over tijd steeds slechter reageert op een favoriet natuurlijk product dan is dat een heel grote, rode vlag.
Risicogroepen voor allergieontwikkeling
Het spijt me dat ik deze paragraaf schrijf die ongetwijfeld niet super populair zal zijn. Maar de risicogroepen zijn:
- Vrouwen tussen de 20-50 jaar: frequent gebruik van parfums, verzorgingsproducten en make-up
- Mensen met atopische aanleg (eczeem, hooikoorts, astma)
- Cosmetica- of schoonheidsprofessionals: door langdurige en herhaalde blootstelling aan etherische oliën en geuren
- Kinderen: omdat hun huid veel dunner en gevoeliger is
- DIY-ers: die zonder kennis van de grote risico’s van etherische olie zo maar wat bij elkaar voegen om hun producten lekker te laten ruiken
Natuurlijk parfum in natuurlijke huidverzorgingsproducten
Ken je het woord parfum in een lange INCI-lijst? Tuurlijk! Maar weet je wat dat precies betekent? Weet je bijvoorbeeld dat parfum een verzamelnaam is en dat daar diverse stoffen onder kunnen vallen? Natuurlijke parfums én synthetische parfums, onder dezelfde verzamelnaam? Jazeker!
En nu verwachten we allemaal dat als het natuurlijke parfum is, dit een stuk minder slecht voor ons is. Toch? Immers, het zijn dan bestanddelen van natuurlijke etherische olie. Toch? En daar is niets mis mee? Toch?
Nieuwe EU-verordening: uitbreiding van de allergenenlijst
Helemaal aan het eind van de INCI-lijst vind je vaak namen als Geraniol, Linalool, Limonene en Citronellol. Er staat dan vaak een sterretje bij met een beschrijving zoals ‘bestanddeel van etherische olie’. Dan weet je een aantal dingen:
- het is geen apart toegevoegd ingrediënt maar het is een bestanddeel van een ander ingrediënt dat in het product zit (Geraniol en Linalool zijn bijvoorbeeld bestanddelen van natuurlijke etherische lavendelolie)
- het product kan (op termijn) allergische reacties veroorzaken
Op de allergenenlijst hebben altijd 26 stoffen gestaan, en deze lijst is heel stevig uitgebreid: van 26 naar 82 allergenen, meer dan drie keer zoveel.
Wat is er aan de hand?
Met de Verordening (EU) 2023/1545 heeft de Europese Commissie de lijst met geurallergenen uitgebreid van 26 naar 82 stoffen die op het etiket vermeld moeten worden wanneer ze in producten aanwezig zijn boven bepaalde concentraties.
Dit is niet nieuw, deze regels zijn al van kracht sinds 16 augustus 2023, maar er geldt een overgangsperiode:
- Nieuwe producten moeten uiterlijk per 31 juli 2026 aan de nieuwe etiketteringsvereisten voldoen.
- Bestaande producten mogen nog tot 31 juli 2028 onder de oude regels de markt op blijven.
Misschien is het je al opgevallen dat sommige merken al zijn overgegaan op de nieuwe regels, maar in elk geval voor de nieuw ontwikkelde producten zie ik al steeds vaker de nieuwe allergenen vermeld staan.
Waar een stijging van 26 naar 82 allergenen al klinkt als een enorme stap, is deze uitbreiding slechts een deel van wat was beoogd. Na advies van het SCCS (EU wetenschappelijk comité) werd namelijk voorgesteld om dit aantal naar 127 te verhogen. Maar na lobby-werk en lange discussies, waaronder met vertegenwoordigers van verschillende marktpartijen zoals IFRA (International Fragrance Association), over inzichten stelde de EU uiteindelijk 82 verplichte allergenen vast.
Goed en slecht nieuws dus
Het goede nieuws is dat dus steeds meer allergenen zich niet meer mogen verschuiven achter het onschuldige verzamelwoord ‘parfum’. Het slechte nieuws is dus dat steeds meer duidelijk wordt dat natuurlijk parfum afkomstig uit etherische olie dus helemaal zo gezond niet is voor ons. Sterker nog, steeds meer mensen worden er letterlijk ziek van.
Waarom verandert de Europese regelgeving voor allergenen in etherische olie?
Er zijn verschillende redenen voor, hieronder geef ik je belangrijke aanleidingen die maken dat de allergenenlijst flink is uitgebreid:
- Toename in allergische reacties, niet alleen in Nederland dus
In heel Europa is een stijgende lijn in contactallergieën. Dit manifesteert zich vooral bij mensen die vaak producten gebruiken met geurstoffen zoals etherische oliën (denk aan parfums, crèmes, shampoos, etc.). Deze allergische reacties bleken niet alleen te komen van stoffen die al op het etiket als allergeen vermeld stonden, maar ook uit stoffen die nog niet op het etiket vermeld stonden. Zo liepen en lopen veel mensen al jarenlang rond met ondefinieerbare huidklachten zoals jeuk en schilfers, zonder dat ze kunnen herleiden door welke potentiële allergenen dit wordt veroorzaakt.
- Onderzoek door het SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety)
Het SCCS onderzocht honderden geurstoffen en stelde vast dat meer dan 80 daarvan daadwerkelijk allergenen zijn, waarvan sommige veel sterker sensibiliserend zijn dan de eerder gereguleerde 26.
- Allergenen indelingssysteem was verouderd
De vorige lijst stamde uit begin jaren 2000. Sindsdien zijn nieuwe wetenschappelijke inzichten opgedaan over de effecten van geurstoffen — en er was al langer kritiek dat de regelgeving achterliep op de realiteit in de praktijk.
- Gebrek aan transparantie voor de consument
Fabrikanten mochten geurstoffen vaak groeperen onder vage termen zoals “parfum” of “fragrance”. Hierdoor konden mensen met allergieën of gevoelige huid niet goed vermijden waar ze gevoelig voor waren.
Wie heeft baat bij de nieuwe regelgeving rondom allergenen?
De belangrijkste: de consument!
Echt, je vindt een INCI ongetwijfeld lastig te lezen. En dan lijkt een los woordje parfum juist gemakkelijk. Maar dat is het dus niet: tientallen schadelijke stoffen zouden hieronder verstopt kunnen zitten. En nu is het klaar met verstoppertje spelen, tenminste, voor 82 stoffen. Die zijn van nature allergeen en moeten nu hun gezicht laten zien. Zo kan je zelf bepalen of je ze wel of niet wil gebruiken.
Ook artsen, en dan met name dermatologen, profiteren van deze nieuwe lijst. Immers, het opsporen van de stof die een allergie veroorzaakt, is al niet gemakkelijk. En als dan potentieel allergenen niet op het product vermeld staan, is het onbegonnen werk. Dankzij deze nieuwe regels kunnen stoffen die allergieën veroorzaken sneller worden opgespoord. Maar ook biedt dit handvatten om bij huidklachten die je maar ‘voor lief’ hebt genomen omdat er geen oorzaak was, tóch een oorzaak op te sporen.
Producenten zitten hier het minst op te wachten. Immers, wat je verborgen kon houden achter de vage term parfum moet je nu laten zien, daar waar het allergenen betreft. En dat is geen goed nieuws natuurlijk! Zeker niet als je als merk jarenlang hebt gepromoot dat je geen synthetische parfums hebt gebruikt maar pure, zuivere, natuurlijke etherische olie. Auw. Dat kan zeer doen. Het lichtpuntje dat ik wel zie: steeds meer merken brengen ook parfumvrije producten uit. En dat vind ik echt zeer goed nieuws: zowel voor alle mensen met contactallergie of overgevoeligheid voor bepaalde stoffen, maar ook voor alle andere consumenten die nu begrijpen dat ‘een lekker geurtje aan een product’ helemaal niet zo onschuldig is als merken je willen doen geloven.
Wat zijn de toegevoegde allergenen met vermeldingsplicht?
Hier komen ze:
- 3‑Propylidenephthalide
- Acetyl Cedrene
- Alpha‑Terpinene
- Amyl Salicylate
- Anethole
- Benzaldehyde
- Beta‑Caryophyllene
- Camphor
- Cananga Odorata Oil/Extract
- Carvone
- Cedrus Atlantica Oil/Extract
- Cinnamomum Cassia Leaf Oil
- Cinnamomum Zeylanicum Bark Oil
- Citrus Aurantium Flower Oil
- Citrus Aurantium Peel Oil
- Citrus Aurantium Bergamia Peel Oil
- Citrus Limon Peel Oil
- Dimethyl Phenethyl Acetate
- Eucalyptus Globulus Oil
- Eugenia Caryophyllus Oil
- Eugenyl Acetate
- Geranyl Acetate
- Hexadecanolactone
- Hexamethylindanopyran
- Isoeugenyl Acetate
- Jasmine Oil/Extract
- Juniperus Virginiana Oil
- Laurus Nobilis Leaf Oil
- Lavandula Oil/Extract
- Lemongrass Oil
- Linalyl Acetate
- Lippia Citriodora Absolute
- Mentha Piperita Oil
- Mentha Viridis Leaf Oil
- Menthol
- Methyl Salicylate
- Myroxylon Pereirae Oil/Extract
- Narcissus Extract
- Pelargonium Graveolens Flower Oil
- Pogostemon Cablin Oil
- Rose Flower Oil/Extract
- Rose Ketones
- Salicylaldehyde
- Santalol
- Santalum Album Oil
- Sclareol
- Terpineol
- Terpinolene
- Tetramethyl acetyloctahydronaphthalenes
- Trimethylbenzenepropanol
- Trimethylcyclopentenyl Methylisopentenol
- Turpentine
- Vanillin
En deze komen bovenop de reeds verplicht te labelen 26 allergenen zoals Limonene, Eugenol en Geraniol.
Overigens: over vermeldingsplicht is nog wel iets belangrijks te zeggen. Deze stoffen die van nature allergeen zijn, hoeven enkel vermeld te worden als ze boven bepaalde concentraties in een product voorkomen. Daaronder is geen vermeldingsplicht. De drempelwaarde:
- leave-on producten (zoals serums, crèmes en bodylotion) ≥ 0,001%
- rinse-off producten (zoals shampoo, douchegel, zeep) ≥ 0,01%
Voorkomen is beter dan genezen
Persoonlijk vind ik het goed dat er een nieuwe etiketteringsplicht is. Ik vind dat we recht hebben op transparantie. En vervolgens op onze eigen keuzes maken. Nu dat er 82 geurallergenen moeten worden vermeld kunnen mensen beter vermijden waar ze op reageren. En niet onbelangrijk: hierdoor wordt vroegtijdige sensibilisatie verminderd, wat de kans op een echte allergie op termijn verkleint.
De nieuwe etikettering is dus super belangrijk voor preventie: sensibilisatie is meestal onomkeerbaar, voorkomen is dus essentieel.
Wat kan je doen:
- Beperk geurstoffen: minder kans op blootstelling is minder kans op allergie
- Gebruik regelmatiger geurvrije producten als je een gevoelige huid hebt of mogelijk aanleg voor allergieën, vooral bij dagelijkse producten zoals crèmes en zeep
- Check etiketten op de lijst van geurallergenen
- Gebruik etherische olie altijd verdund en nooit puur op de huid
- Maak geen DIY-mengsels met etherische olie zonder goede kennis van concentraties
- Bewaar etherische olie altijd donker, koel en goed afgesloten om oxidatie te beperken en let op houdbaarheid.
Trending en blijvend: Fragrance-free verzorging
De afgelopen 10 jaar is de markt voor Clean Beauty en natuurlijke verzorgingsproducten stevig gegroeid. En hiermee het gebruik van etherische olie met allergenen.
In de afgelopen drie jaar zien we een toename van het aanbod (en daarmee ook het gebruik) van fragrance-free huidverzorging: natuurlijk én parfumvrij. Het segment parfumvrije gezichtsreiniging en gezichtsverzorging is dominant en de verwachting is dat dit groter groeit en uitbreidt naar andere productcategorieën. Wereldwijd is er zelfs 20% groei in Clean Beauty producten zonder geur in 2022.
Bij Puur&Fit verzamelen we alle clean beauty producten die natuurlijk én parfumvrij zijn overzichtelijk in 1 rubriek zodat je veilig en bewust je keuzes kan maken. Ga direct naar de natuurlijke, parfumvrije huidverzorgingsproducten.
